Hume D., O σκεπτικιστής-Ο επικούρειος / Ο στωικός / Ο πλατωνικός Ο μεγάλος Σκωτσέζος διαφωτιστής και ιστορικός Ντέιβιντ Χιουμ (1711-1776) θεωρείται ως ο «απόλυτος σκεπτικιστής» ή ο κατ’ εξοχήν ηθικός φιλόσοφος. Στα τέσσερα αυτά δοκίμια, που περιλαμβάνονται στο δίτομο έργο-επιτομή της φιλοσοφίας του Δοκίμια ηθικά, πολιτικά και λογοτεχνικά (1758), ο Χιουμ αξιολογεί τέσσερις μεγάλες φιλοσοφικές σχολές της αρχαίας Ελλάδας αναζητώντας απαντήσεις στα κεντρικά ερωτήματα που διέπουν το έργο του: Ποια είναι η πραγματική φύση του Καλού και του Κακού; Αρετή και ευτυχία είναι έννοιες σύμφυτες; Ποια είναι η στάση ζωής που μας συμφιλιώνει πληρέστερα με τον εαυτό μας; Στην εποχή του, οι θέσεις του αντιμετωπίσθηκαν συχνά ως αιρετικές. Σήμερα, εκπλήσσουν με την επικαιρότητά τους «Γίνε φιλόσοφος, αλλά μέσα σε όλη τη φιλοσοφία σου εξακολούθησε να είσαι άνθρωπος.» D.Hume «Ένας άνθρωπος δεν ζει μόνο την προσωπική του ζωή, σαν άτομο, αλλά επίσης, συνειδητά ή ασυνείδητα, και τη ζωή της εποχής του και των συγχρόνων του.» Th. Mann | Για τη νουβέλα Η απατημένη, από ένα γράμμα του Τέοντορ Αντόρνο προς τον Τόμας Μαν 18 Ιανουαρίου 1954 "Απόψε θέλω να σας εκφράσω τις ευχαριστίες και τον θαυμασμό μου για την σκανδαλώδη παραβολή... Δεν θα υπήρχε τέλος στους επαίνους, αν εξετάσει κανείς τις λεπτότητες και τη συμπυκνωμένη πείρα που εισδύουν στην υπόθεση... Σχεδόν ποτέ πριν δεν τα είχατε καταφέρει τόσο, να συνδέσετε τις δυνάμεις του σκανδάλου με την ίδια την υπόθεση μέσω μιας αυτάρεσκης αδιαντροπιάς στην αντιμετώπιση των facts of life, τα οποία συνθέτουν την παραβολή... Ούτε καν εγώ δεν μπόρεσα αυτή την φορά να αποποιηθώ τη σκέψη της μουσικής τεχνικής της εναλλαγής... όπου εναλλάσσονται με ακρίβεια το φως και το σκοτάδι, το φόρτε και το πιάνο κι όποιες άλλες αντιθέσεις μπορεί να σκεφτεί κανείς· δεν παίρνει λοιπόν εδώ η πεισιθάνατη ζωή τον λόγο, αλλά ο θάνατος που ποθεί να ζήσει, κι αυτό ακριβώς αντιπροσωπεύει ταυτόχρονα το απρεπές, το ασύλληπτο που συνταράσσει την κοινωνική συνοχή..." . Για τον Τόμας Μαν περισσότερα Αποσπάσματα από τη νουβέλα ΕΔΩ |
D. Hume,O σκεπτικιστής-Ο επικούρειος-Ο στωικός-Ο πλατωνικός Thomas Mann, Η απατημένη (εκδ. Κριτική)8/25/2013
Ο Ανατόλ Φρανς γεννήθηκε στο Παρίσι στα 1844 και ζει μέχρι τα 1924. Εμπνευσμένος από τη Γαλλική επανάσταση και τους κοινωνικούς αγώνες της εποχής του, από νωρίς στράφηκε κατά των "κατεστημένων θεσμών", όπως αυτόν της εκκλησίας. Η άσκηση έντονης κριτικής στη θρησκεία είχε ως αποτέλεσμα να θεωρηθεί το έργο του ανήθικο και να περιληφθεί, το 1922, στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων (Index Librorum Prihibitorum) του Βατικανού.
Η ανταρσία των αγγέλων αντιστρέφει το παραδοσιακά «καλό» έναντι του παραδοσιακά «κακού». Οι προοδευτικοί άγγελοι αποφασίζουν να εξεγερθούν εναντίον ενός θεού τον οποίο θεωρούν απατεώνα, μισαλλόδοξο, κακό και μικρόνοο. Καθοδηγητής τους είναι ο Εωσφόρος, ο οποίος κάνει την εμφάνισή του πολύ πριν γεννηθεί ο Υιός του Θεού. Ταυτίζεται από τον συγγραφέα με τον Θεό Διόνυσο, αυτόν που έφερε το κέφι για ζωή, τη χαρά στους ανθρώπους, το ανοιχτό πνεύμα, τον πολιτισμό και τον στενό εναγκαλισμό με την φύση. Η γέννηση, ωστόσο, του Χριστιανισμού σηματοδοτεί τη δική του πτώση. Έτσι κάνει την εμφάνισή του ένας έκπτωτος άγγελος, ο Αρκάδιος, που αρχικά παρουσιάζεται ως άυλο πνεύμα στη βιβλιοθήκη της οικογένειας Ντ' Εσπαρβιέ. Ο Αρκάδιος ρουφάει τη γνώση. Η γνώση αυτή είναι που θα του εμφυσήσει το μικρόβιο να αλλάξει την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων σε ουρανό και γη. Στη γη συναντά και άλλους πεπτωκότες αγγέλους, τον Ιστάρ, τον Νεκτάριο, τη Ζίτα, με τους οποίους σχεδιάζει την «επανάσταση». Επιπλέον εμπλέκεται σε πλατωνικές και σαρκικές ερωτικές ιστορίες με τον άνθρωπο. Υπό την έννοια αυτή οι σχέσεις που αναπτύσσει ο Αρκάδιος πάνω στη γη κινούνται σε δύο επίπεδα: το πνευματικό, σχέσεις που αναπτύσσει με άλλα πνεύματα, και το ανθρώπινο, σχέσεις που αναπτύσσει με τους ανθρώπους. Κατ' επέκταση, και η ίδια η επανάσταση των αγγέλων έχει τελικά όχι μόνο πνευματική αλλά και υλική υπόσταση. Έχοντας, μάλιστα, ο συγγραφέας πρόσφατη την Γαλλική Επανάσταση –έζησε από το 1844 έως το 1924 - προσδίδει πολλά από τα στοιχεία της, στην επικείμενη ανταρσία των αγγέλων. Αξίζει να σημειωθεί το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που παρουσιάζει το βιβλίο στις περίπου 40 σελίδες όπου ο Ανατόλ Φρανς, ως βαθύς γνώστης της ελληνορωμαϊκής ιστορίας, καταφέρνει να συμπυκνώσει Ιστορία είκοσι και πλέον αιώνων και να περιγράψει την επικράτηση του Ιουδαιοχριστιανισμού σε βάρος του Ελληνορωμαϊκού Πνεύματος. O Νίτσε θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους στην ιστορία της φιλοσοφίας. Ο ίδιος βέβαια θα αποκήρυττε τον όρο, αφού δεν ανήκε σε κανένα φιλοσοφικό σύστημα, δεν επεδίωξε να συμπληρώσει κανένα φιλοσοφικό χάρτη, δεν προσκολλήθηκε σε καμία πεποίθηση, ούτε καν δική του, δεν έψαξε για οπαδούς. Ο Νίτσε έθεσε σε κίνδυνο την ίδια του την ύπαρξη, για να επιδοθεί, με το πνεύμα του ελεύθερο, στο ξέφρενο αιώνιο κυνήγι της αλήθειας. Η σχέση του με την αλήθεια ήταν ένα αχόρταγο και ανεξάντλητο πάθος.
«Πόση αλήθεια αντέχει, πόση αλήθεια τολμάει ένα πνεύμα;» Αυτό το ερώτημα ήταν για εκείνον το πραγματικό μέτρο όλων των αξιών. Στο εν λόγω βιβλίο, που περιέχει μερικά από τα πιο γνωστά και ανατρεπτικά κείμενα του Νίτσε, ο αναγνώστης μπορεί να εκτιμήσει την ανεξάντλητη δύναμη της σκέψης του και να θαυμάσει την απαράμιλλη πρωτοτυπία της. Ο Φρίντριχ Νίτσε (1844-1900) είναι κατά κοινή ομολογία ένας από τους πλέον σημαντικούς και αιρετικούς φιλοσόφους στην ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας. Και το πολυσχιδές έργο του αποτελεί απαράκαμπτο σημείο αναφοράς για κάθε φιλόσοφο και στοχαστή. Τα βιβλία του επηρέασαν καταλυτικά την εξέλιξη της σκέψης στον 20ό αιώνα. Συγγραφέας: Φρίντριχ Νίτσε, Μετάφραση: Εύη Μαυρομμάτη. (πηγή: culturenow) Για τον Φρ. Νίτσε ΕΔΩ Απόσπασμα με τίτλο: "ανιδιοτελελείς ενορμήσεις" ΕΔΩ Ερημίτης της σκέψης ,του Θανάση Βασιλείου
Μαζί με τους Έμερσον, Χόθορν, Μέλβιλ, Ουίτμαν, ο Χένρι Ντέιβιντ Θορώ (1817-1862) υπήρξε από τους πρωταγωνιστές της αμερικανικής Αναγέννησης και σημαντική φιγούρα του κύκλου των στοχαστών του υπερβατισμού της Νέας Αγγλίας (New England Transcendentalism), ηγέτης του οποίου ήταν ο Εμερσον - δάσκαλος και θερμός συνομιλητής του Θορώ. Ο Θορώ, κατά τον Έμερσον, «δεν άσκησε ποτέ κανένα επάγγελμα. Ζούσε μόνος του και δεν παντρεύτηκε ποτέ. Δεν ψήφισε ποτέ, δεν πήγε στην εκκλησία ποτέ, δεν πλήρωσε φόρους ποτέ. Δεν έφαγε ποτέ κρέας. Δεν ήπιε ποτέ κρασί και αρνιόταν τη χρήση καπνού. Παρόλο που ζούσε στη φύση δεν χρησιμοποιούσε όπλο ή παγίδες ζώων. Δεν είχε το ταλέντο να γίνει πλούσιος, αλλά ήξερε πώς να είναι φτωχός, χωρίς να επιτρέπει ούτε ένα σημάδι κακομοιριάς ή έλλειψης καλαισθησίας... Επέλεξε να γίνει ο εργένης της σκέψης και της φύσης». "Ο Γκενασιά βρίσκει τον σωστό τόνο, ταυτοχρόνως τρυφερό και πειραχτικό, για να περιγράψει τη γαλλική νεολαία της δεκαετίας του '60. Τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα, η εξέγερση κατά των γονέων, η ανακάλυψη του ροκ-εν-ρολ, το πάθος για το ποδοσφαιράκι... Αριστουργηματικές σελίδες, που κάνουν επί μακρόν απολαυστική την ανάγνωση αυτού του ογκώδους μυθιστορήματος."
(Dominique Guiou, "Le Figaro") "Με κεντρικό θέμα την προδοσία των ιδανικών και τα δράματα που προκάλεσαν οι ιδεολογίες οι οποίες σημάδεψαν τον 20ό αιώνα, αυτό το πολυσέλιδο βιβλίο του Γκενασιά -που διαβάζεται σαν αστυνομικό μυθιστόρημα- είναι ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα τούτης της εκδοτικής περιόδου. Με φόντο τον πόλεμο της Αλγερίας, ο συγγραφέας σκιαγραφεί έναν αξιοθαύμαστο πίνακα της Γαλλίας του '60 από τη σκοπιά των μεταναστών και των προσφύγων, στους οποίους η σημερινή Γαλλία οφείλει πολλά." (C.S., "Le Nouvel Observateur") Μέσα από μια σειρά μυστικές συμφωνίες, ο μεγάλος Γερμανός φιλόσοφος Φρήντριχ Νίτσε και ο Αυστριακός γιατρός Γιόζεφ Μπροϊερ, ένας από τους πατέρες της ψυχανάλυσης, συναντιούνται στη Βιέννη του 19ου αιώνα, σε μια εμπνευσμένη διαδικασία διπλής ψυχοθεραπείας.
ΟΤΑΝ ΕΚΛΑΨΕ Ο ΝΙΤΣΕ, Το βιβλίο και η ταινία (άρθρο του Στ. Ξένου) Το βιβλίο «Όταν έκλαψε ο Νίτσε» γράφτηκε από τον ψυχίατρο Irvin D. Yalom και εκδόθηκε το 1992. Στην Ελλάδα έγινε γνωστό σχεδόν μια δεκαετία αργότερα. Εντάσσεται και τούτο το έργο, όπως και μια σειρά άλλων ευπώλητων βιβλίων, στην προσπάθεια του κινηματογράφου να τα μετασχηματίσει και να τα παρουσιάσει στο ευρύ κοινό, αναπληρώνοντας παράλληλα και την έλλειψη σεναρίων. Ο Yalom, λοιπόν, ως διάσημος ψυχίατρος, επιχειρεί να προσεγγίσει και να διαφωτίσει τη σχέση της ψυχοθεραπείας με την υπαρξιακή φιλοσοφία. Μας μεταφέρει στη Βιέννη του 19ου αιώνα, στη μητρόπολη των διανοητικών ζυμώσεων. Ο εύπορος γιατρός Γιόζεφ Μπρόιερ, δέχεται μια επιστολή, όπου μια γυναίκα γράφει σε έντονο ύφος ότι πρέπει να τη βοηθήσει. Το τελευταίο τετράδιο περιλαμβάνει όλα τα κείμενα που έγραψε ο Ζοζέ Σαραμάγκου για το blog του, από το Μάρτιο του 2009 ως τον Ιούνιο του 2010.
Είναι η τελευταία καταγραφή, σε καθημερινή σχεδόν βάση, της σκέψης του για την ιβηρική και την παγκόσμια επικαιρότητα, για τους θεσμούς και τα πρόσωπα που μας κυβερνούν, για τις αξίες και τους θεσμούς που λείπουν, για τα προσωπικά του σχέδια και τις ματαιώσεις τους, για το όραμα του κόσμου που θα γεννηθεί μέσα από την κρίση. (kastaniotis.com) Διαβάστε περισσότερα ... Στο βιβλίο περιλαμβάνονται τα καλύτερα ποιήματα των δύο σπουδαίων ποιητών καθώς και μια επιλογή από πεζά τους. Η έκδοση αποτελείται από δύο μέρη: το ένα αφιερωμένο στον Καβάφη και το άλλο αφιερωμένο στον Πεσσόα. Σε κάθε μέρος υπάρχει εισαγωγή και χρονολόγιο για κάθε ποιητή, καθώς και ένας παραλληλισμός της ζωής και του έργου τους που δείχνει τη στενή τους σχέση (πολλές φορές τρομερά εντυπωσιακή), παρόλο που δεν συναντήθηκαν ποτέ.
Σε ένα σύνθετο, πολυεπίπεδο κείμενο ο Μαρίας ξεδιπλώνει τις φιλοσοφικές του πεποιθήσεις για θέματα κοινού ενδιαφέροντος όπως είναι ο γάμος, ο φόβος, τα μυστικά και η αποκάλυψή τους αλλά ταυτόχρονα εκφράζει την αγωνία του για τη λέξη, τις λέξεις που δοκιμάζουν την ακρίβεια στη νοηματοδότηση, τις λέξεις που βρίσκονται μέσα στις σελίδες του ως αντανακλαστική απεικόνιση του στοχασμού του. Άλλωστε όπως ο ίδιος γράφει: «είμαστε άοπλοι μπροστά στις λέξεις».
Η αφήγηση είναι σίγουρα απαιτητική, δύσκολη και λεπτομερής. Ο Μαρίας αριστοτεχνικά φωτίζει το κεντρικό του θέμα και συνεχίζει να πλέκει γύρω από αυτό ένα γαϊτανάκι μικρότερων ιστοριών, εξίσου σημαντικών, με στόχο το ενδιαφέρον του αναγνώστη το οποίο έλκει αδιαμφισβήτητα με μοναδικό τρόπο. Η ματιά του Μαρίας διεισδύει με τρομαχτική ακρίβεια σε μια αφηγηματική θάλασσα συνεχούς ροής που προκαλεί την καταβύθιση του αναγνώστη μέσα στα νερά της για να ανακαλύψει εκεί τους βυθούς της σκέψης του. (πηγή: culturenow.gr) Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος (121-180 μ.Χ.) έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του σ' ένα αντίσκηνο στις όχθες του Δούναβη, στα βόρεια σύνορα της αυτοκρατορίας, ως επικεφαλής της στρατιωτικής άμυνας ενάντια στις γερμανικές εισβολές. Εκεί, στην πρώτη γραμμή του πολέμου, έγραψε το ''αιώνιο ευαγγέλιο'', σύμφωνα με τη ρήση του Ρενάν, το περίφημο φιλοσοφικό ημερολόγιο ''Εις εαυτόν'': κατέγραψε τις σκέψεις του, όχι ως προσωπικές εξομολογήσεις, αλλά με τη μορφή φιλοσοφικής άσκησης, ώστε να κρατήσει το νου του ατάραχο και να γαληνέψει την ψυχή του, παίρνοντας δύναμη από τις διδαχές του Σωκράτη και του Πλάτωνα, αλλά κυρίως από τη στωική φιλοσοφία, όπως την είχε διδαχθεί από τον πρώην δούλο του και μετέπειτα δάσκαλό του, τον Επίκτητο. Αναζητώντας ένα σταθερό σημείο ανάμεσα στο χάος και στη βία που τον περιέβαλε, στράφηκε στη φιλοσοφία κι έγινε ο ίδιος φιλόσοφος, προσφέροντας στον παγκόσμιο πολιτισμό ένα κορυφαίο πνευματικό έργο.
(πηγή: diavaseme.gr) |