Ερημίτης της σκέψης ,του Θανάση Βασιλείου
Μαζί με τους Έμερσον, Χόθορν, Μέλβιλ, Ουίτμαν, ο Χένρι Ντέιβιντ Θορώ (1817-1862) υπήρξε από τους πρωταγωνιστές της αμερικανικής Αναγέννησης και σημαντική φιγούρα του κύκλου των στοχαστών του υπερβατισμού της Νέας Αγγλίας (New England Transcendentalism), ηγέτης του οποίου ήταν ο Εμερσον - δάσκαλος και θερμός συνομιλητής του Θορώ.
Ο Θορώ, κατά τον Έμερσον, «δεν άσκησε ποτέ κανένα επάγγελμα. Ζούσε μόνος του και δεν παντρεύτηκε ποτέ. Δεν ψήφισε ποτέ, δεν πήγε στην εκκλησία ποτέ, δεν πλήρωσε φόρους ποτέ. Δεν έφαγε ποτέ κρέας. Δεν ήπιε ποτέ κρασί και αρνιόταν τη χρήση καπνού. Παρόλο που ζούσε στη φύση δεν χρησιμοποιούσε όπλο ή παγίδες ζώων. Δεν είχε το ταλέντο να γίνει πλούσιος, αλλά ήξερε πώς να είναι φτωχός, χωρίς να επιτρέπει ούτε ένα σημάδι κακομοιριάς ή έλλειψης καλαισθησίας... Επέλεξε να γίνει ο εργένης της σκέψης και της φύσης».
Μαζί με τους Έμερσον, Χόθορν, Μέλβιλ, Ουίτμαν, ο Χένρι Ντέιβιντ Θορώ (1817-1862) υπήρξε από τους πρωταγωνιστές της αμερικανικής Αναγέννησης και σημαντική φιγούρα του κύκλου των στοχαστών του υπερβατισμού της Νέας Αγγλίας (New England Transcendentalism), ηγέτης του οποίου ήταν ο Εμερσον - δάσκαλος και θερμός συνομιλητής του Θορώ.
Ο Θορώ, κατά τον Έμερσον, «δεν άσκησε ποτέ κανένα επάγγελμα. Ζούσε μόνος του και δεν παντρεύτηκε ποτέ. Δεν ψήφισε ποτέ, δεν πήγε στην εκκλησία ποτέ, δεν πλήρωσε φόρους ποτέ. Δεν έφαγε ποτέ κρέας. Δεν ήπιε ποτέ κρασί και αρνιόταν τη χρήση καπνού. Παρόλο που ζούσε στη φύση δεν χρησιμοποιούσε όπλο ή παγίδες ζώων. Δεν είχε το ταλέντο να γίνει πλούσιος, αλλά ήξερε πώς να είναι φτωχός, χωρίς να επιτρέπει ούτε ένα σημάδι κακομοιριάς ή έλλειψης καλαισθησίας... Επέλεξε να γίνει ο εργένης της σκέψης και της φύσης».
Οι Ελληνες γνώρισαν και αγάπησαν τον Θορώ με το κλασικό του έργο «Ουώλντεν» που είχε δημοσιευθεί στις αρχές του ’80 από τη Διεθνή Βιβλιοθήκη. Αργότερα, κυκλοφόρησε η «Πολιτική ανυπακοή». Το «Walden ή Η ζωή στο δάσος» εκδόθηκε ξανά από τον «Κέδρο» το 2007.Μόλις κυκλοφόρησαν -από τον «Κέδρο»- τρία κλασικά κείμενα του Θορώ με τίτλο «Περιπλανήσεις:Φιλοσοφικοί στοχασμοί»:το «Ενας χειμωνιάτικος περίπατος» (1843), «Τα δάση του Μέιν» (1848), το «Μία εβδομάδα στους ποταμούς Κόνκορντ και Μέριμακ» (1849) -το πρώτο βιβλίο που εξέδωσε ο Θορώ- μαζί με ένα τμήμα από το «Ημερολόγιο» του 1858.
Ο πολιτισμός της φύσης
Το «Maine Woods» γοητεύει ακόμα τους λάτρεις της φύσης. «Εδώ βασιλεύει η απλότητα και η αγνότητα μιας εποχής πρωτόγονης, μια υγεία και μια ελπίδα πολύ μακρινή και ξένη στις πόλεις και στα χωριά... Αν ήθελα να βρω ανθρώπους στενόμυαλους, απληροφόρητους και με νοοτροπία επαρχιώτικη… θα έψαχνα ανάμεσα στο σκουριασμένο πλήθος των κατοίκων μιας περιοχής που έχει αποικιστεί από καιρό, στα ξεπεσμένα αγροκτήματα που τα έχουν σκεπάσει τα αγριόχορτα, στα χωριά γύρω από τη Βοστώνη, ακόμα και κατά μήκος του δρόμου του Κόνκορντ, και όχι στα άγρια δάση του Μέιν».
Στο «Α Week on the Concord and Merimack Rivers» γράφει ο Θορώ: «Τα ποτάμια αποτελούν τις φυσικές λεωφόρους όλων των εθνών. Οχι μόνο ισιώνουν το έδαφος και απομακρύνουν τα εμπόδια από το μονοπάτι του ταξιδιώτη, όχι μόνο σβήνουν τη δίψα του και τον μεταφέρουν κουβαλώντας τον στην αγκαλιά τους, αλλά και τον οδηγούν στις πιο ενδιαφέρουσες τοποθεσίες, στα πιο πυκνοκατοικημένα κομμάτια του πλανήτη, αλλά και εκεί όπου το βασίλειο των ζώων και των φυτών έχει αγγίξει την ύψιστη τελειότητα. Πολλές φορές στάθηκα στις όχθες του Κόνκορντ παρακολουθώντας το ρεύμα να περνά, ένα σύμβολο προόδου, μια δύναμη που ακολουθεί τον νόμο του συστήματος, του χρόνου και όλων των πραγμάτων... Κι έτσι αποφάσισα κάποτε να αφεθώ κι εγώ στην αγκαλιά του ποταμού και να πάω όπου με πάει».
Ανεπιτήδευτη γραφή
Κείμενα πρόδρομης οικολογίας, εικόνες των υλοτόμων του Μέιν, βαρκάρηδες του Κόνκορντ και του Μέριμακ, αγροτόπαιδα και αγωγιάτες, ερημίτες του δάσους, κυνηγοί και ψαράδες που δουλεύουν για το μερτικό τους ενωμένοι με την ενέργεια της φύσης, μαζί με παραινέσεις του Πυθαγόρα («είναι καλό η ευημερία να συνυπάρχει με τη νοημοσύνη και την αρετή»), και σπερματικές ιδέες της μη βίας, της παθητικής αντίστασης και της ανυπακοής που κατέθεσε στο διάσημο πολιτικό του έργο «Πολιτική ανυπακοή» - ιδέες που υιοθετήθηκαν στον 20ό αιώνα από τον Γκάντι και τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ («όλος ο κόσμος υποκλίνεται σ’ εκείνον που διατηρεί την ισορροπία στη ζωή του και προχωρά γαλήνιος στο μονοπάτι του χωρίς καμιά κρυμμένη βία»).
Καθώς φαίνεται, ο Θορώ δεν θα μείνει απλά παρηγορητικός όπως στη Μεγάλη Υφεση του 1930, και εμπνευστής των «αιρετικών» όπως έγινε με τη γενιά των beat στη δεκαετία του 1950 και με τα μεγάλα αντιπολεμικά και κοινωνικά κινήματα του ’60 και του ’70. Η φιλοσοφία της απλής ζωής, ίσως, να γίνει για τον 21ο περισσότερο ελκυστική και πειστική από ό,τι υπήρξε στον 20ό αιώνα.
Ο πολιτισμός της φύσης
Το «Maine Woods» γοητεύει ακόμα τους λάτρεις της φύσης. «Εδώ βασιλεύει η απλότητα και η αγνότητα μιας εποχής πρωτόγονης, μια υγεία και μια ελπίδα πολύ μακρινή και ξένη στις πόλεις και στα χωριά... Αν ήθελα να βρω ανθρώπους στενόμυαλους, απληροφόρητους και με νοοτροπία επαρχιώτικη… θα έψαχνα ανάμεσα στο σκουριασμένο πλήθος των κατοίκων μιας περιοχής που έχει αποικιστεί από καιρό, στα ξεπεσμένα αγροκτήματα που τα έχουν σκεπάσει τα αγριόχορτα, στα χωριά γύρω από τη Βοστώνη, ακόμα και κατά μήκος του δρόμου του Κόνκορντ, και όχι στα άγρια δάση του Μέιν».
Στο «Α Week on the Concord and Merimack Rivers» γράφει ο Θορώ: «Τα ποτάμια αποτελούν τις φυσικές λεωφόρους όλων των εθνών. Οχι μόνο ισιώνουν το έδαφος και απομακρύνουν τα εμπόδια από το μονοπάτι του ταξιδιώτη, όχι μόνο σβήνουν τη δίψα του και τον μεταφέρουν κουβαλώντας τον στην αγκαλιά τους, αλλά και τον οδηγούν στις πιο ενδιαφέρουσες τοποθεσίες, στα πιο πυκνοκατοικημένα κομμάτια του πλανήτη, αλλά και εκεί όπου το βασίλειο των ζώων και των φυτών έχει αγγίξει την ύψιστη τελειότητα. Πολλές φορές στάθηκα στις όχθες του Κόνκορντ παρακολουθώντας το ρεύμα να περνά, ένα σύμβολο προόδου, μια δύναμη που ακολουθεί τον νόμο του συστήματος, του χρόνου και όλων των πραγμάτων... Κι έτσι αποφάσισα κάποτε να αφεθώ κι εγώ στην αγκαλιά του ποταμού και να πάω όπου με πάει».
Ανεπιτήδευτη γραφή
Κείμενα πρόδρομης οικολογίας, εικόνες των υλοτόμων του Μέιν, βαρκάρηδες του Κόνκορντ και του Μέριμακ, αγροτόπαιδα και αγωγιάτες, ερημίτες του δάσους, κυνηγοί και ψαράδες που δουλεύουν για το μερτικό τους ενωμένοι με την ενέργεια της φύσης, μαζί με παραινέσεις του Πυθαγόρα («είναι καλό η ευημερία να συνυπάρχει με τη νοημοσύνη και την αρετή»), και σπερματικές ιδέες της μη βίας, της παθητικής αντίστασης και της ανυπακοής που κατέθεσε στο διάσημο πολιτικό του έργο «Πολιτική ανυπακοή» - ιδέες που υιοθετήθηκαν στον 20ό αιώνα από τον Γκάντι και τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ («όλος ο κόσμος υποκλίνεται σ’ εκείνον που διατηρεί την ισορροπία στη ζωή του και προχωρά γαλήνιος στο μονοπάτι του χωρίς καμιά κρυμμένη βία»).
Καθώς φαίνεται, ο Θορώ δεν θα μείνει απλά παρηγορητικός όπως στη Μεγάλη Υφεση του 1930, και εμπνευστής των «αιρετικών» όπως έγινε με τη γενιά των beat στη δεκαετία του 1950 και με τα μεγάλα αντιπολεμικά και κοινωνικά κινήματα του ’60 και του ’70. Η φιλοσοφία της απλής ζωής, ίσως, να γίνει για τον 21ο περισσότερο ελκυστική και πειστική από ό,τι υπήρξε στον 20ό αιώνα.